alamıyorlar. En sonunda şimdiki beldenin kurulduğu yerdeki uzun kamışların arasına girmiş olabilecekleri düşünülerek oradaki yüksekçe bir tepenin üstüne çıkıp kamışlığı izliyorlar. Kamışlıkların ortasında bir kıpırdanma olduğunu görünce içlerinden biri kamışlıkların arasına giriyor ve develeri orada bulup çıkartarak Kirazoğlu'na dönüyorlar. Orada gördüklerini Kirazoğlu'ndaki yakınlarına anlatıp: 'burada su yok. Orası ise çok güzel, yeşillik ve suyu bol.' deyip diğerlerini de ikna ederek şimdiki yerleşim yerlerine 12 aile olarak göçediyorlar. Bu 12 aileden 6'sı burada kalıyor, diğer 6'sı da Durupınar'a(Totak) yerleşiyor. Köye daha sonraları Kırşehir, Polatlı'nın Kargalı ve Karahöyük köylerinden tekleme gelip yerleşenler olmuş.'
Beldenin ismi geldikleri yerden Nevşehir Avanos Çalış köyünden gelmektedir. Köyün adıyla ilgili bir diğer söylenti de halkının çalışkan olmasından ötürü bu ismin verilmiş olabileceği.
400 hanelik bir köy. Ankara'da çoğunluğu Sincan'da olmak üzere yaklaşık 400 hane Çalışlı aile var. Ankara'daki Çalışlılar'ın ekserisi memur ya da nakliyeci.
Beldenin ekilebilir 50.000 dekar arazisi var. Bu arazilerde arpa, buğday ve ayçiçeği ekimi yapılmaktadır.
Beldede 1 kahvehane, 2 bakkal, 1 petrol ofisi bayii, 1 çay ocağı var.
Çalış'ın çevredeki Totak, Culuk, Güzelcekale, Karacaören, Gölbek ile yoğun ilişkileri var.
Yaşlıların anlatışına göre beldede 40 oda varmış. Çalış'a gelen misafir aylarca burada rahatlıkla kalırmış. Odalarda sohbet eder, Cenk Kitapları, Siret-i Nebi'yi, Battal Gazi'yi, Allahısmarladık Romanları'nı okurlarmış.
Yine yaşlılar hanımlarının çok becerikli olduğunu, bunların yaptığı kilim, çorap, eldiven ve keçelerinin yörede meşhur olduğunu söylüyorlar.
Meşhur Yemekleri
'Culuk'un gözlemesi, Çalış'ın bazlaması' meşhurdur diyor cami önündeki yaşlılar. Ayrıca meşhur diğer yemeklerini de şöyle sıralıyorlar: 'biberli mercimek çorbası, haside, hoşmeri ve baklavamız'
 Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı Yıllarında Beldede Kaldığı Oda:
Beldenin içinde dolaşırken Ramazan Sünger'den Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı yıllarında köylerine uğradığında kaldığı odayı göstermesini rica ediyorum. Odanın o zamanın Çalış'ın zenginlerinden Hacı Mevlüt (GÖK) Ağa'ya ait olduğunu söylüyor. Odanın içini ve dışını gezdiriyor. Atatürk bu odada ayran içip yemek yemiş. Yunan askerlerinin mevzilerinin bulunduğu Uludağ buradan görülebilmektedir. Odada o zaman bile telefon varmış. Atatürk buraya Sındıran üzerinden Sındıranlı Donoğlu Haci'nın rehberliğinde cipiyle geliyor. Onu havadan  beyaz bir Yunan uçağı izliyor. Atatürk yol üzerindeki çeşmede durup havadaki uçağı dürbünle izliyor. H.Mustafa KOÇ: 'Babam da o sırada çeşmeye davarları sulamaya götürmüş' diyor. Donoğlu Haci'ye 'bu kim'' diye soruyor. O da 'Kemal Çet' diye cevap veriyor. Atatürk yol üzerindeki Fidan Bacı'nın evinin orada da durup Fidan Bacı'dan 'bacı bir ayran getir de içelim!' diyor. Fidan Bacı asker olduğunu anladığı bu kişilere: 'düşmanı köyümüze kadar getirdiniz de ne yüzle ayran istiyorsunuz''ı verip bu isteklerini geri çeviriyor. Beldeden ayrılırken Yunan uçağından bomba atılıyor. Ancak cipe isabet etmiyor, sığır sürüsüne denk geliyor. Çalış'tan iki kişi bu bombalarla şehit oluyorlar. Bunlar, Fadik'in Ali ile Güllü Kızının Mustafa adlarındaki gençler. Atatürk buradan Türk birliklerinin olduğu Culukla Çalış arasındaki Sivri mevkiine gidiyor. Yunan askerinin Çalış'a girmediğini de burada öğreniyorum.
RESMİ KURUMLAR:
İlköğretim Okulu, Sağlık Ocağı, Tarım Kredi Kooperatifi.
TANINMIŞ SİMALARI:
Köyden yetişmiş önemli simalar: Doç.Dr.Ramazan KOÇ(Gaziantep Ü.Fizik Böl. Öğretim Üyesi), Mesut DURAN(Binbaşı), Davut ŞEKER(Askeri Pilot), Halil KOÇ(Haymana eski İlçe Milli Eğitim Müdürü), Ziyaettin HAKBİLİR(Haymana Ziraat Borsası Başkanı), Osman HAKBİLİR(İl Encümeni), Ersen KOÇ(Haymana Gazetesi sahibi ve yazarı), Servet ÖZER(İşadamı), Hamza ÖZER(İşadamı), İsmail GÖZÜBÜYÜK(İşadamı, Belediye Başkanı), Mehmet KARAKOCA(Haymana Mahmut Hilmi Doğan İlköğretim Okulu Müdürü), Ali DEMİR(Haymana Atatürk İlköğretim Okulu Müdürü), Hüseyin EMEKTAR(İşadamı), Ömer Osman KARAKOCA(İşadamı).
Beldeden çevrede nam salmış 4 pehlivan çıkmış: Şeker Ahmet(KARAKOCA), İsmail Pehlivan(DALGIÇ), Koca Mustafa(ŞEKER), Duran Pehlivan(HAKBİLİR). Bu güreşçiler hem yağlı hem de kuru güreşlerde sırtları yere gelmemiş. 
İDARİ YAPI:
1992'de belediyelik oldu .Fatih ve Yavuz Mahalleleri var.
Belediye Başkanı            : İsmail GÖZÜBÜYÜK(AK Parti)
Fatih mahallesi muhtarı  : Hacı KARAKOCA
Yavuz mahallesi muhtarı: Mehmet KARAHÖYÜK                
ULAŞIM:
Haymana ve Ankara'ya hergün belediye otobüsleri yolcu taşımaktadır. Beldeden hergün saat 07.00'de Ankara'ya otobüsler Culuk-Boyalık üzerinden gitmekte, 15.00'te de dönmektedir. Ankara'daki otobüslerin durak yeri İtfaiye Meydanı'dır. Haymana'ya ise otobüs 08.00'de gider, 14.00'te de döner.
BELDENİN SORUNLARI:
En Büyük Sorunları Belediyelerinin Bu Yıl Sonuna Kadar Kaldırılacak Olması
Son sayımda nüfusu 1203 olarak tesit edilmiş. En büyük sorunları da yeni belediye yasasıyla nüfusları 2000'in altında kaldığı için belediyelerinin kaldırılıp köy statüsüne dönecek olmaları. Beldede 7 yıl belediye başkanlığı yapmış ve ilk belediye başkanı Halit KOÇ, bu konuyla ilgili üzüntülerini; 'belediyenin kurulmasında çokça emeğim oldu. Belediye kalkarsa köyden adeta cenaze kalkmış gibi olacak' diyor. Belediyelerinin kalkmamasının tek çıkar yolunun Culuk köyünü ikna edip kendilerine bağlanmasını sağlamak olduğunun da farkındalar. Bu uğurda Belediye Başkanlığı'nı dönüşümlü olarak Culuk'a vermeye razılar. Birkaç defa Culuk'a Çalış'ın ileri gelenleri gidip bu yöndeki tekliflerini sunmuşlar. Şimdi cevap bekliyorlar.
Cami önünde görüştüğüm yaşlılar sorunları şöyle sıralıyorlar: 'yollarımız kötü, yapılacak denildi, hala bir ses yok.  Her evde sular akıyor ancak kötü, içilecek gibi değil. Sağlık ocağımızda doktor yok. İşsizlik had safhada, gençlerimizin çoğu boş geziyor.'stafa BAHÇECİ 'ekinler para etmiyor, alan da yok.' diye de çiftçilikle geçinen tüm köylülere tercüman oluyor. Oradan bir amca da 'Tayyip'e söyle bizim belediyeyi kapatmasın, ne istiyor bizim belediyeden' diyor, ben de gülerek 'olur amca, görünce söyleyeceğim!' diyor, herkese gösterdikleri sıcak ilgiden dolayı teşekkür edip vedalaşarak beldeden ayrılıyorum.